رنگ دادن فرش بعد از شستن یکی از رایجترین دغدغه های خانوادههاست؛ مخصوصاً وقتی بعد از خشک شدن میبینند نقش های تیره روی زمینه های روشن پخش شده و طرح زیبای فرش حالت کدر و بههمریخته پیدا کرده است. بسیاری تصور میکنند علت رنگ دادن فرش بعد از شستن فقط استفاده از مواد شوینده نامناسب است، در حالیکه عواملی مثل کیفیت رنگرزی اولیه، نوع الیاف فرش، دمای آب، مدت زمان خیس خوردن و حتی روش خشک کردن هم در بروز این مشکل نقش جدی دارند.
برای اینکه بتوانیم جلوی رنگدهی فرش را بگیریم، اول باید بدانیم رنگها در تماس با آب و مواد شوینده چه رفتاری دارند و چرا بعضی فرشها بیشتر از بقیه رنگ میدهند. آشنایی با نکاتی که قالیشویی های حرفهای رعایت میکنند، میتواند تا حد زیادی خیالمان را از بابت ثبات رنگ راحت کند. اگر دوست دارید بیشتر درباره حفظ ماندگاری رنگ فرش پس از شستشو بدانید، خواندن مطلب 7 راز ماندگاری رنگ فرش بعد از شستشو در سایت قالیشویی هشتگرد میتواند بسیار راهگشا باشد.
علت رنگ دادن فرش بعد از شستن چیست؟
رنگ دادن فرش بعد از شستشو یکی از مشکلاتی است که هم در فرش های دستباف و هم ماشینی دیده میشود و معمولاً نتیجه مجموعهای از عوامل مرتبط با ساختار فرش، کیفیت رنگ، شرایط شستشو و نوع مواد شوینده است. برخلاف تصور رایج، رنگدهی فقط بهخاطر «مواد شوینده نامناسب» رخ نمیدهد؛ بلکه دلایل عمیقتر و فنیتری دارد که شناخت آنها باعث میشود در شستشو و نگهداری فرش تصمیم های بهتری بگیریم. در ادامه مهمترین دلایل را در قالب زیربخش های تخصصی بررسی میکنیم.
کیفیت رنگرزی و تثبیت رنگ
یکی از اصلیترین عوامل رنگدهی، کیفیت رنگرزی اولیه فرش است. اگر در مراحل تولید، الیاف با رنگ های استاندارد و تحت فرآیند تثبیت رنگ قرار نگیرند، رنگها هنگام تماس با آب «آزاد» میشوند و به بخش های دیگر فرش مهاجرت میکنند. در فرش های دستباف، رنگرزی اغلب با رنگ های گیاهی یا ترکیبی انجام میشود و همین موضوع حساسیت الیاف نسبت به دما و شویندهها را افزایش میدهد. اگر تثبیت رنگ کافی نباشد، رنگ های تیره مثل سرمهای و قرمز معمولاً اولین رنگ هایی هستند که پس میدهند.
در فرش های ماشینی نیز رنگ های صنعتی اگرچه مقاومترند، اما در کارخانه هایی که از مواد بیکیفیت یا تثبیت ناقص استفاده میکنند، احتمال رنگدهی همچنان بالا است. این مسئله بیشتر در حاشیه های تیره یا نقاطی که از چند نوع نخ استفاده شده دیده میشود.
مواد شوینده و pH نامناسب
شویندهها یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر ثبات رنگ فرش هستند. بسیاری از شوینده های خانگی قدرت پاک کنندگی بالایی دارند، اما همین قدرت بالا میتواند به بافت رنگها آسیب برساند. مواد شوینده قلیایی یا اسیدی باعث باز شدن منافذ الیاف و جدا شدن رنگدانهها میشوند. این وضعیت به ویژه برای فرش های دستباف که الیاف طبیعیتری دارند بسیار خطرناک است.
در مقابل، قالیشویی های معتبر از شوینده هایی با pH کنترل شده استفاده میکنند تا ضمن پاکیزگی، رنگ فرش هم دچار آسیب نشود. در شستشوی خانگی، استفاده از مواد ارزان قیمت، پودر لباسشویی، یا سفید کننده، یکی از شایعترین دلایل رنگدهی است.
دما، فشار و مدت زمان تماس آب
دمای آب نقش تعیین کنندهای در واکنش الیاف دارد. آب داغ باعث باز شدن بافتها میشود و این باز شدن ساختار، حرکت رنگدانهها را آسانتر میکند. زمانی که فرش برای مدت طولانی خیس بماند، فرآیند مهاجرت رنگ تشدید میشود. فشار زیاد هنگام برسکشی نیز بافت الیاف را تضعیف کرده و امکان پخش رنگ را افزایش میدهد.
عامل دیگر، عدم آبکشی کامل است. باقی ماندن مواد شوینده در الیاف باعث واکنش شیمیایی مداوم میشود و ممکن است رنگها حتی بعد از خشک شدن نیز به مرور پخش شوند. حتی کوچکترین مقدار از شوینده میتواند در طول زمان رنگ فرش را تغییر دهد.
به طور کلی رنگ دادن فرش بعد از شستن زمانی رخ میدهد که یکی یا چند مورد از عوامل بالا همزمان وجود داشته باشند. به همین دلیل، شستشوی اصولی و انتخاب شوینده مناسب میتواند تا حد زیادی از این مشکل جلوگیری کند.
تفاوت رنگدهی در فرش دستباف و ماشینی
رنگدهی فرش پس از شستشو در فرش های دستباف و ماشینی به دلایل متفاوتی رخ میدهد و درک این تفاوتها کمک میکند رفتار هر نوع فرش را بهتر بشناسیم و روش شستشوی مناسبتری انتخاب کنیم.
در فرش های دستباف، الیاف معمولاً از جنس پشم، ابریشم یا پنبه هستند و رنگرزی آنها اغلب با رنگ های گیاهی یا ترکیبی انجام میشود. رنگ های گیاهی زیبایی و اصالت خاصی دارند اما نسبت به شرایط شستشو بسیار حساساند. اگر فرآیند تثبیت رنگ به طور کامل انجام نشده باشد، رنگها هنگام تماس با آب گرم یا شوینده های نامناسب سریعاً آزاد میشوند.به همین دلیل است که فرش های دستباف هنگام خیس شدن نیاز به دقت بیشتری دارند.
حتی فشار زیاد یا باقی ماندن فرش در حالت خیس میتواند موجب مهاجرت رنگ شود. از طرف دیگر، اختلاف جذب رنگ بین بخش های مختلف فرش نیز در دستبافها بیشتر است؛ یعنی ممکن است حاشیهها، ریشهها یا طرح های تیره واکنش متفاوتی نسبت به یک نوع شوینده داشته باشند.
اما فرش های ماشینی معمولاً با الیاف مصنوعی مثل پلیاستر، آکریلیک یا پلیپروپیلن تولید میشوند. رنگ های صنعتی used در این نوع فرشها مقاومت شیمیایی بیشتری دارند و به طور معمول کمتر رنگ پس میدهند. با این حال شستشوی نادرست هنوز هم میتواند مشکل ساز شود. استفاده از پودر لباسشویی، سفید کنندهها، یا شستشو با آب بیش از حد داغ میتواند رنگ های تیره را آزاد کرده و باعث لکه شدن بخش های روشن شود. همچنین فرش های ماشینی که کیفیت پایینتری دارند یا محصول برند های نامعتبر هستند، به علت فرآیند رنگ تثبیت ناکامل، بیشتر در معرض رنگدهی قرار میگیرند.
در نهایت هر دو نوع فرش در صورت شستشوی غیر اصولی ممکن است رنگ بدهند؛ اما شدت و نوع آسیب در فرش های دستباف معمولاً جدیتر است و نیازمند مراقبت تخصصیتری خواهد بود.
روش های جلوگیری از رنگ دادن فرش
برای جلوگیری از رنگ دادن فرش بعد از شستشو، لازم است مجموعهای از اصول حرفهای و خانگی را رعایت کنیم. بسیاری از افراد فقط به مرحله شستشو توجه میکنند، اما واقعیت این است که پیش از شستشو، حین شستشو و حتی بعد از آن، نکات مهمی وجود دارد که روی ثبات رنگ فرش تأثیر مستقیم میگذارند. در ادامه بهترین و کاربردیترین روشها را به صورت مرحله به مرحله توضیح میدهیم.
انتخاب درست بین شستشوی خانگی یا سپردن به قالیشویی
نخستین تصمیم مهم این است که آیا فرش در خانه شسته شود یا به یک قالیشویی معتبر سپرده شود. اگر فرش دستباف، ابریشمی، ارزشمند یا دارای رنگ های حساس است، بهترین گزینه سپردن آن به قالیشویی است؛ زیرا این مراکز از دستگاه های تخصصی، دمای کنترل شده و مواد شوینده استاندارد استفاده میکنند.
در شستشوی خانگی، انجام تست رنگ قبل از شروع کار ضروری است. کافی است گوشهای از فرش را کمی مرطوب کرده و روی آن دستمال سفید بکشید. اگر رنگ منتقل شد، شستشوی خانگی اصلاً توصیه نمیشود. برای یادگیری اصول لکه گیری صحیح و جلوگیری از آسیبرسانی هنگام برخورد با لکهها، خواندن مطلب روش های لکه گیری فرش در منزل میتواند بسیار کمک کننده باشد.
انتخاب مواد شوینده مناسب و رعایت اصول شستشو
یکی از مهمترین عوامل جلوگیری از رنگدهی، استفاده از شوینده مناسب است. شوینده های قوی یا سفید کنندهها اصلاً نباید برای فرش استفاده شوند، زیرا pH آنها میتواند رنگ الیاف را آزاد کند. بهتر است از شوینده های مخصوص فرش با pH خنثی استفاده شود.
آبکشی کامل نیز اهمیت زیادی دارد. باقی ماندن هر مقدار ماده شوینده در الیاف، حتی مقدار بسیار کم، میتواند باعث تغییر رنگ یا پخش شدن رنگها در زمان خشک شدن شود. بنابراین باید تا زمانی که آب خروجی کاملاً شفاف شود، آبکشی ادامه یابد.
کنترل دما، فشار و مدت زمان خیس خوردن
فرش نباید برای مدت طولانی خیس بماند. این کار باعث میشود رنگدانهها فرصت بیشتری برای حرکت و انتقال پیدا کنند. همچنین هرگز نباید از آب داغ استفاده کرد، زیرا دمای بالا منافذ الیاف را باز کرده و باعث آزاد شدن رنگ میشود.
در هنگام برسکشی یا پاک کردن سطح فرش، فشار بیش از حد به بافت فرش آسیب میزند و احتمال پخش شدن رنگها را افزایش میدهد. باید از برس نرم و حرکات ملایم استفاده شود.
خشک کردن اصولی و کنترل نور و رطوبت
خشک کردن درست فرش به همان اندازه شستشو اهمیت دارد. قرار دادن فرش در آفتاب مستقیم یکی از اشتباهات بزرگ است. نور شدید خورشید باعث محو شدن رنگها، تغییر تناژ و ایجاد حالت سوختگی در برخی الیاف میشود.
فرش باید در سایه، با جریان هوای ملایم و محیط کاملاً خشک قرار بگیرد. تماس پشت فرش با زمین خیس یا محیط کمتهویه، هم خطر کپک زدگی دارد و هم باعث پخش رنگ میشود. استفاده از زیرانداز نمدی یا ضد رطوبت میتواند این خطر را کاهش دهد.
با رعایت شستشوی اصولی، استفاده از شوینده مناسب، کنترل دما و خشک کردن صحیح، میتوان تا حد زیادی از رنگدهی فرش جلوگیری کرد و ثبات رنگ آن را حفظ نمود.
نگهداری صحیح فرش پس از شستشو
بعد از شستشو، مرحله نگهداری نقش بسیار مهمی در جلوگیری از رنگدهی و حفظ سلامت بافت فرش دارد. بسیاری از افراد تصور میکنند پس از پایان شستشو، دیگر نگرانیها تمام شده است؛ اما واقعیت این است که اگر فرش به درستی خشک و نگهداری نشود، حتی فرشی که کاملاً اصولی شسته شده باشد نیز ممکن است دچار پخش رنگ، کپک زدگی یا کدر شدن نقشها شود.
یکی از مهمترین نکات، جلوگیری از قرار گرفتن فرش در نور مستقیم خورشید است. نور شدید میتواند باعث بور شدن رنگها، تغییر تناژ و حتی خشکی بیش از حد الیاف شود. بهتر است فرش در سایه و با گردش هوای مناسب خشک شود. استفاده از زیرانداز نمدی یا ضد رطوبت نیز کمک میکند فرش از سطح زمین فاصله داشته باشد و رطوبت از پشت به آن نفوذ نکند.
جاروکشی اصولی بعد از خشک شدن نیز اهمیت زیادی دارد. جارو باید همیشه در جهت خواب فرش انجام شود تا ساختار الیاف حفظ گردد. همچنین فرش هایی که بخش هایی از آنها ترمیم شده یا سن بالاتری دارند، حساستر هستند و بهتر است هر چند سال یکبار شستشوی تخصصی شوند. برای آشنایی بیشتر با زمان مناسب شستشو و جلوگیری از آسیب های بعدی، مطالعه مطلب بهترین زمان برای شستن فرشها میتواند اطلاعات بسیار مفیدی در اختیارتان قرار دهد.
جمع بندی
در نهایت میتوان گفت علت رنگ دادن فرش بعد از شستن تنها به یک عامل محدود نمیشود، بلکه مجموعهای از عوامل مانند کیفیت رنگرزی، نوع الیاف، مواد شوینده، دمای آب، مدت خیس خوردن و نحوه خشک کردن در این موضوع نقش دارند. با این حال، رعایت چند نکته ساده میتواند احتمال رنگدهی را به حداقل برساند: استفاده از شوینده های مناسب، شستشو با دمای کنترل شده، آبکشی کامل و خشک کردن اصولی.
اگر فرش شما ارزشمند، دستباف یا دارای رنگ های حساس است، سپردن آن به یک مرکز معتبر بهترین تصمیم خواهد بود. قالیشویی های حرفهای با استفاده از تجهیزات استاندارد و مواد شوینده تخصصی، ریسک رنگدهی را به صفر نزدیک میکنند و نتیجهای قابل اعتماد ارائه میدهند. اگر در نظرآباد یا مناطق اطراف هستید و به دنبال یک مجموعه معتبر برای شستشوی اصولی فرش هستید، پیشنهاد میکنم صفحه قالیشویی در نظرآباد را مشاهده کنید تا با خدمات تخصصی ما بیشتر آشنا شوید.
چرا فرش من بعد از شستشو رنگ میدهد؟
اصلیترین دلیل رنگدهی، تثبیت نشدن رنگها هنگام رنگرزی است. عوامل دیگری مانند استفاده از شوینده نامناسب، آب داغ، خیس ماندن طولانی مدت یا فشار زیاد هنگام شستشو نیز این مشکل را تشدید میکنند.
آیا شستشوی فرش دستباف در خانه توصیه میشود؟
معمولاً خیر. فرش های دستباف به دلیل رنگ های گیاهی و الیاف طبیعی بسیار حساساند و کوچکترین اشتباه در دما یا شوینده باعث رنگدهی میشود. قالیشویی های معتبر گزینه امنتری هستند.
چگونه قبل از شستشو بفهمم فرش رنگ میدهد؟
با تست رنگ، یک دستمال سفید را کمی مرطوب کرده و روی گوشه فرش بکشید. اگر رنگ منتقل شد، شستشوی خانگی مناسب نیست.